Vrijheid is voor mij: Jacques

In deze rubriek vertellen Helmonders wat vrijheid voor hen betekent. Dat doen ze aan de hand van een voorwerp dat ze zelf uitkiezen. Deze keer is Jacques (68) aan het woord. Hij staat op de foto met het gepubliceerde dagboek van zijn moeder. Daarin beschrijft zij hoe ze als jonge, Joodse vrouw de oorlog overleefde.

Wie? Jacques (68)
Staat op de foto met? Het dagboek van zijn moeder

 ’Oorlog! Niet te geloven, er is oorlog.’ Het zijn de eerste zinnen uit het dagboek van mijn moeder, Mary. Vanaf het moment dat de Duitsers Nederland binnenvielen, beschreef zij – toen vijftien jaar oud – haar leven. Als Joods meisje moest zij met haar ouders onderduiken in een klooster in België. Daar, bij de nonnen, hebben ze de oorlogstijd doorgebracht. Mijn moeder schreef over angstige, onzekere momenten, maar ook over ogenschijnlijk minder belangrijke zaken. Bijvoorbeeld wie ze knap vond. Ze was een echte puber en dat lees je terug.’

Hartsvriendin keerde niet meer terug

‘Op een van de eerste bladzijdes krijg je al een goed beeld van hoe angstig het gezin moet zijn geweest. Soms luisterden ze op de radio naar redevoeringen van Hitler, waarna mijn oma moest overgeven. Vanaf dan wordt het steeds aangrijpender. Het begint met een fiets die mijn moeder – omdat ze Joods was – in moest leveren. Die wisselde ze nog snel om met een oud model van een niet-Joodse vriendin. Dan komen de verhalen over kampen waar Joden te werk gesteld worden. Althans, dat is dan nog de gedachte. Pas veel later hoorde ze wat zich daar werkelijk afspeelde. En ook wat er met haar hartsvriendin Fanny Philips was gebeurd: zij is vermoord in Auschwitz.’

Zwijgen over de oorlog

‘In 1944 keerde mijn moeder terug naar Nederland. De oorlog speelde in haar hele leven nog een rol. Zo pleegde een jeugdvriendin vele jaren na de bevrijding zelfmoord. De reden: oorlogstrauma’s. Ook mijn moeder moet trauma’s hebben gehad. Thuis werd er niet veel over de oorlog gepraat. Dankzij haar dagboek weet ik wat ze meegemaakt heeft. Bij terugkomst in Nederland nam ze ook afstand van de Joodse religie. Daar kreeg ze best wat commentaar op. Maar zij wilde gewoon nooit meer zoiets meemaken. Dat begrijp ik wel.’ 

In vrijheid leven is een voorrecht

‘Ik besloot het dagboek van mijn moeder in eigen beheer uit te geven, onder de naam ‘Was ik dat? Marichel’. Zo hoop ik haar geschiedenis levend te houden. Zelf probeerde ze haar verhaal in de jaren '70 al eens te publiceren. Cru genoeg was haar verhaal voor veel uitgeverijen niet heftig genoeg, omdat zij zo bevoorrecht was om de oorlog te overleven. Mijn moeder zou trots zijn dat het nu alsnog in boekvorm is verschenen. Dat ík nu haar verhaal vertel, voelt gek. Voor mij draait het om háár: een warme, sterke vrouw, voor wie vrijheid niet vanzelfsprekend was. Voor mij en de meeste Nederlanders wél. Wij weten niet beter. Door mijn Oekraïense vriendin ben ik me daar opnieuw bewust van. Zij vluchtte naar Nederland toen de oorlog in haar thuisland uitbrak. Zij bracht me bij wat voor voorrecht het is om in vrijheid te leven.’ 

Het dagboek van Mary Bendiks ‘Was ik dat? Marichel’ is  tegen betaling van 23,00 euro inclusief verzendkosten te bestellen via: marichel2021@gmail.com 

Ga terug naar de pagina Helmond viert 80 jaar vrijheid