Speech Dodenherdenking 2024

Lieve stadsgenoten,

Aandacht voor de littekens van oorlog, zichtbaar en voelbaar.

Vandaag herdenken we voor de 79e keer de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Steeds minder mensen hebben deze oorlog zelf meegemaakt. Daarom is het belangrijk om verhalen door te geven.

Dames en heren,

Herdenken kan niet zonder herinneren.

Een herinnering is meer dan de kennis van een feitelijke gebeurtenis. Het is bovenal ook een gevoel. Een emotie. Wat voor emotie roept het bij u op als u denkt aan een belangrijke gebeurtenis in uw leven?  U voelt het in uw buik en in uw hart. Daar draait het bij herinneren om.

En precies daarom is het belangrijk om sámen te herdenken. Emoties te delen. Zodat het verleden niet verwordt tot feiten en cijfers, tot nuchtere teksten in geschiedenisboeken. Herinneringen levend houden is ook de emotie levend houden.

Nederland leeft inmiddels bijna 80 jaar in vrijheid. Complete generaties weten niet hoe oorlog voelt. Steeds minder mensen herinneren de oorlog uit eigen ervaring.

Vrijheid vertelt, een opmaat naar 80 jaar vrijheid.

Daarom staat in dit belangrijke kroonjaar het delen van herinneringen centraal. We mogen nooit vergeten wat oorlog écht is. Wat het doet met het leven van mensen.

Vanavond deel ik zo’n herinnering. Vertel ik het verhaal van onze oudste vrouwelijke inwoner van Helmond, de 102-jarige mevrouw Goedemans. Ze kijkt live mee.

Ze was achttien jaar oud, oorlog. Ze is nog goed bij de pinken. Ik heb haar bezocht toen ze 100 werd, 101 en 102. Bij Alphonsus. Altijd komt het onderwerp oorlog aan de orde.

Ze zegt: “de oorlog had niet langer moeten duren”. Herhaaldelijk. En niet zonder reden. Als jongste van een groot gezin met zeven kinderen groeit ze op. Vredig en rustig. Ze hebben wat kippen en koeien. En een moestuin. Iedereen in de straat kende je goed. Je bekommerde je om elkaar.

Dat gemoedelijke leven wordt bruut verstoord door de oorlog.

De oorlog had niet langer mogen duren mompelt mevrouw Goedemans nog maar eens.

Het waren jaren van angst en stilstand. Het gemoedelijke en onbezorgde was weg. Iedereen werd door de oorlog geraakt. Ondergedoken, schuilen. Vechten, bommen, angstige geluiden.

Zelf fietste ze kilometers om eten te zoeken. Op een fiets met houten wielen. Honger en angst. Honger wordt lijden. Kunt u zich dat voorstellen?

Mevrouw Goedemans en haar familie moesten huis en haard verlaten. Op de vlucht. Onzekerheid. Bang. Hoe lang gaat de oorlog duren.

De oorlog had niet langer moeten duren mompelde ze nog een keer. Dan hadden ze het niet overleefd.

De geluiden, de geuren, de herinneringen zijn er altijd.

De oorlog heeft haar getekend. Niets is meer vanzelfsprekend. Onbezorgdheid is weg. Het is nooit meer hetzelfde geworden.

Vrijheid vertelt: een opmaat naar 80 jaar vrijheid

De emoties van mevr. Goedemans hebben mij geraakt.

Na zo’n bezoek kom ik thuis. Sla de krant open, luister naar het journaal. Dat gevoel van onbestemdheid, dat is er direct. Nieuws over steeds meer landen die verwikkeld raken in uitdijende conflicten.

Achter deze koele cijfers stel ik mij de verhalen voor. Verhalen van gezinnen. Verhalen van onbezorgde levens die nooit meer hetzelfde zijn. En ook nooit meer hetzelfde worden.

Ik voel de onverdraagzaamheid in ons eigen land. Over discriminatie, over agressie. Mensen die de vreselijke strijd in andere landen projecteren op Nederland. Die proberen om groepen tegenover elkaar te zetten. Elkaar verantwoordelijk maken voor iets waarvoor zij niet verantwoordelijk zíjn.

Zouden zij in de gaten hebben wat zij aanrichten? Dat een moment van bedreiging, een moment van agressie, een moment van discriminatie, een leven kan tekenen?

Een verlangen naar het gemoedelijke, onbezorgde leven waarin iedereen voor elkaar zorgt. Herkent u dat? Denkt u ook wel eens: wanneer mag het weer gewoon normaal zijn?

Alles begint bij luisteren naar elkaar, oog hebben voor elkaar. Verdraagzaamheid en begrip. Niet zij tegen wij.

We hebben meer “wij” nodig en minder “ik”. Kunnen wij ook nog een offer brengen?

Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid.

Dames en heren,

Onze stadsgenoten die hun leven lieten in de strijd tegen de bezetter, hebben het zwaarste offer gebracht. Laat de herinneringen aan hen, ons de inspiratie geven om ook zelf offers te brengen. Hoe klein ook. In de bres te springen voor mensen die onrecht wordt aangedaan. Niet stil te blijven als we discriminatie voor onze ogen zien gebeuren. Weerwoord te geven aan mensen die haat en verdeeldheid zaaien.

Achter getallen gaan mensen schuil. Mensen van vlees en bloed. Daarom noemen we vandaag de namen op van alle Helmondse gesneuvelden. En komend jaar, in aanloop naar 80 jaar vrijheid, zullen we meer verhalen delen. Zo geven we ze nog meer een gezicht. Een plek in onze herinnering. En tonen we onze dankbaarheid.

Lieve stadsgenoten,

Zoek elkaar op. Deel met elkaar. Voel met elkaar.

Opdat wij nooit vergeten.